बुटवल  रुपन्देहीको सैनामैना नगरपालिका वडा नम्बर–१ का किसान दशरथ यादवले करिव २० विघामा धान खेती लगाएका छन् । केही आफ्नो खेत हो भने अधिकांस अधिया हो । खेतमा धान पाकेर काट्ने बेला भएको छ । अरु किसानले भन्दा केही ढिला धान रोपेका उनको खेतमा धान नकाट्दै बेमौसमी बर्षाको कारण आएको बाढिले अधिकांस खेत डुवाएको छ । उनी भन्छन्–‘के बेला पानी परेको हो, सबै खत्तम पा¥यो । ’

उनी एक प्रतिनिधि पात्र हुन, उनी जस्ता लुम्बिनी प्रदेशका अधिकांस जिल्लाका किसानहरुको धान खेतीमा बाढि पसेको छ । काटेको धान बगाएको छ भने काट्न बाँकी रहेका धान खेतमा नै डुेबेको कारण उम्रेला की भन्ने डर छ । विगत केही दिनदेखि अविरल बर्षाका कारण अधिकांस किसानको खेतमा काट्ने बेलाको धान बाढिले बगाएको छ ।

लुम्बिनी प्रदेशको कृषि खाद्य प्रविधि तथा भुमि व्यवस्था मन्त्रालयका निमित्त सचिव तुलसीराम भण्डारीका अनुसार पहिलो चरणमा प्रदेशका सबै जिल्लाहरुको प्रारम्भिक क्षतिको विवरण लिने कार्य गरिएको छ । बेमौसमी बर्षाको कारण पहिलो चरणमा संकलन गरिएको विवरण अनुसार लुम्बिनी प्रदेशमा ४ अर्व ५१ करोड ४२ लाख ५४ हजार ८० रुपैयाँ बराबरको क्षती भएको पाइएको हो । लुम्बिनी प्रदेशमा कुल ३ लाख १७ हजार ४ सय १४ मेट्रिक टन धानमा क्षती पुगेको मन्त्रालयको तथ्यांक छ ।

क्षतीको विवरणमा प्रारम्भिक तथ्यांक लिने काम भइरहेको जानकारी दिदै मन्त्रालयका निमित्त सचिव तुलसीराम भण्डारीले बाढिले पु¥याएको क्षतीको विषयमा प्रदेशका मुख्यमन्त्रीकुल प्रसाद केसी मार्फत प्रधानमन्त्री समक्ष समेत जानकारी गराईएको जानकारी दिए । उनले भने–‘हाल सम्मको क्षतीको विषयमा हामीले मुख्य मन्त्रीमार्फत प्रधानमन्त्रीलाई समेत जानकारी गराएका छौं्र ।’ राहतको विषयमा भने प्रदेश मन्त्रीपरिषदले ठोस निर्णय गरेको छैन भने संघीय सरकारले समेत यो विषयमा तत्काल किसानलाई राहत दिने विषयमा ठोस निर्णय गर्न सकेको छैन ।

प्रदेशको खाद्य प्रविधि तथा भुमि व्यवस्था मन्त्रालयका अनुसार रुपन्देहीमा सबैभन्दा बढि बाढिले क्षती पु¥याएको छ । मन्त्रालयको तथ्यांक अनुसार ६७ हजार, ५ सय ५० हेक्टर क्षेत्रफलमा लगाईएको धानमा रुपन्देहीमा बाढिको कारण क्षती पुगेको छ ।

यस्तै कपिलवस्तुमा ६४ हजार ३५०, बर्दियामा ४९ हजार ६ सय ३८, दाङमा ३७हजार ९ सय ३६, बाँकेमा ३५ हजार ६ सय २५ हेक्टर क्षेत्रफलमा लगाईएको धानमा पुर्णरुपमा बाढिले क्षती पु¥याएको छ ।

यस्तै नवलपरासीमा २२ हजार ७ सय १२, गुल्मीमा १० हजार २ सय ४६, पाल्पामा ८ हजार ९ सय १०, अर्घाखाँचीमा ८ हजार ३ सय ४, प्पूठानमा ६ हजार १४, रोल्पामा ४ हजार ७ सय ९२, रुकुममा २ हजार ५८ हेक्टर क्षेत्रफलमा बेमौसमी बर्षाले धान बालीमा क्षती पु¥याएको छ ।

किसानले खेतमा काटिसकेको धान३६ हजार ४ सय ८० हेक्टरमा २३ हजार ७ सय १२ हेक्टर अर्थात ६५ प्रतिशत क्षती पुगेको छ ।

यस्तै खडा बाली ढलेको ९३ हजार ५ सय ७६ हेक्टरमा२० प्रतिशत अर्थात १८ हजार ७ सय १५ हेक्टरमा क्षती पुगेको छ ।
प्रदेशको कृषि विकास निर्देशनालयले किसानलाई मात्र आवश्यक क्षतिपूर्तिका लागिप्रदेश तथा संघीय सरकारका विभागीय मन्त्रालयसँग छलफल शुरु गरेको जनाएको छ ।

मातृ संस्था खाद्य प्रविधि तथा भुमि व्यवस्था मन्त्रालय साथै संघीय मन्त्रालयसँग छलफल भईरहेको प्रदेशको कृषि विकास निर्देशनालयका प्रमुख याम नारायण देबकोटा बताउँछन् । ‘के कसरी क्षतिपूर्ति दिन सकिन्छ भन्ने विषयमा छलफल भइरहेको छ, केही दिनमा हामीले स्थानीय सरकारको समेत समन्वयमा क्षतिको विवरण हेरेर केही उपाय निकाल्ने प्रयत्न गरिरहेका छौं’– उनले भने । पश्चिम तराईका अधिकांश खेतहरुमा असोजको अन्तिम साता धान पाकि सकेको थियो भने कतिपय ठाउँमा अझै धान पाक्दै छ ।

दशैँ अगाडि र लगत्तै यहाँका साना तथा ठूला किसानले धान काट्न शुरु गरेका थिए । मौसम बिभागले केहीदिनमा खराब मौसमको संकेत गरे पनि धेरै किसानले त्यो संकेतको ख्याल नगरेका कारण क्षति बढी भएको कृषि विज्ञले बताएका छन् ।
मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले हल्का र छिटफुट वर्ष हुने सूचना जारी गरेका कारण पनि किसानहरुले माहाशाखाको सूचनालाई बेवास्ता गरेको किसानहरुले बताएका छन् ।

समयमै पानी परेको र मल पनि समयमै पाएकाले अन्य वर्षको तुलनामा यो वर्ष धान खेती बढी हुने अनुमान गरिएको थियो । लुम्बिनीमा प्रति हेक्टर ३ दशमलब ५ मेट्रिक टन धान उत्पादन हुने कृषि निर्देशनालयले प्रक्षेपण गरेको प्रमुख देवकोटाले बताए ।

Copy: Butwal today national daily